Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΙΟΥΣΗ
Το τελευταίο βιβλίο της δημοσιογράφου και συγγραφέως Σόνιας Ζαχαράτου ‘Παιχνίδι με τον σπάγκο’ κυκλοφόρησε αυτές τις ημέρες από τις εκδόσεις ‘Κουκούτσι’, σε μια πολύ προσεγμένη έκδοση. Το βιβλίο αποτελείται από δύο μέρη τα οποία, ωστόσο, έχουν κοινό θέμα: τη σχέση μιας κόρης με τη μάνα της.
Ο τίτλος του βιβλίου σας θυμίζει ένα παιχνίδι με σπάγκο που κάποιοι από εμάς παίζαμε στα μικρά μας χρόνια. Τον στριφογυρίζαμε και τον μπερδεύαμε ανάμεσα στα δάχτυλα κι έπειτα τον τραβούσαμε και αυτός λυνόταν αμέσως. Σε αυτό το παιχνίδι αναφέρεσθε;
«Αναφέρομαι στην αίσθησή του. Η ανάμνηση ανασύρεται και επανέρχονται εικόνες: η προσπάθεια εκμάθησής του παιχνιδιού, τα στοιχήματα για την επιτυχία, η απογοήτευση όταν δεν ξεμπλεκόταν ο σπάγκος από τα δάχτυλα ή, αντιθέτως, η χαρά όταν ελευθερώνονταν».
Επειδή το βιβλίο είναι γραμμένο στο πρώτο πρόσωπο, σημαίνει ότι παίζατε κι εσείς το παιχνίδι με τον σπάγκο;
«Ναι, ανάμεσα σε τόσες και τόσους άλλους! Το βιβλίο είναι γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο, καθώς ο καμβάς του πλέκεται γύρω από την εξομολόγηση μιας κόρης στη μητέρα της. Γραμμένο σε τρίτο πρόσωπο, θα ήταν περιγραφικό και δύσκολα θα εισχωρούσα, ως συγγραφέας του, στις μύχιες πτυχές της ψυχής της ηρωίδας μου. Γι’ αυτό και διάλεξα το πρώτο πρόσωπο».
Μπορούμε να πούμε ότι είναι και αυτοβιογραφικό;
«Μπορεί κάποια στοιχεία και να είναι καθώς, όταν γράφουμε, δύσκολα ξεφεύγουμε εντελώς από τον εαυτό μας. Κάνουμε βουτιές εντός μας –όσο μας επιτρέπει αυτό το άγνωστό μας εγώ να εισχωρήσουμε. Η κόρη του βιβλίου καταγράφει όνειρα, αναπολεί εικόνες -άλλες ευτυχισμένες και άλλες θλιβερές-, προσπαθεί να συγκαλύψει καταστάσεις που έχει ζήσει, επειδή δεν θέλει να τις δει και, αντιθέτως, άλλες τις φωτίζει επειδή τολμά, επιτέλους, να φέρει στην επιφάνεια και να μελετήσει κάποιο τραύμα της. ‘Ποιο είναι το τραύμα, μάνα, ω, μάνα;’ αναρωτιέται, κάποια στιγμή, απευθυνόμενη, κατ’ ουσίαν, στον εαυτό της, καθώς η μάνα δεν υπάρχει πια, αλλά και αν υπήρχε, θα ήταν δύσκολο να της δώσει απάντηση, πόσο μάλλον την πραγματική απάντηση. Γιατί, αλήθεια, μήπως κι εκείνη, η μάνα, την γνώριζε;».
Το ερώτημα παραμένει αναπάντητο, λοιπόν;
«Όλοι, λίγο πολύ, γνωρίζουμε τα τραύματα που φέρουμε, και τα αίτιά τους. Όπως και την προέλευση των προτερημάτων και των ελαττωμάτων μας. Όπως αναγνωρίζουμε τα ωραία και τα άσχημα που ζήσαμε. Τις πριγκιποπούλες και τους κακούς λύκους που μας έφεραν εδώ. Σε αυτό που είμαστε σήμερα. Τις λέξεις, τις χειρονομίες, τις εκφράσεις, τις καταστάσεις που μπορεί να μας κάνουν να αντιδρούμε απρόσμενα, ακόμη και σε προχωρημένη ηλικία, και μετά να το μετανιώνουμε. Πόση δουλειά θέλει, όμως, για να καταφέρουμε να τους ξεφύγουμε… Είναι δύσκολα πράγματα αυτά… Στη ζωή μας, ήμασταν μάρτυρες σε όσα μας συνέβησαν και είμαστε μάρτυρες σε όσα μας συμβαίνουν. Άλλοι από εμάς ως απλοί θεατές και άλλοι, ως ενεργά όντα».
Μπορούμε να πούμε ότι είναι ένα ‘γυναικείο’ βιβλίο;
«Οι ρόλοι μάνας και κόρης, ούτως ή άλλως, είναι αρχετυπικοί. Φέρουν την ιστορία της ανθρωπότητας, καθώς η μία γυναίκα είναι συνέχεια της άλλης. Πόσο ωραία καταγράφονται οι ρόλοι τους στην παγκόσμια μυθολογία… Γι’ αυτό, στο βιβλίο, ούτε η μάνα ούτε η κόρη έχουν ονόματα. Και κάποιοι στίχοι στην εισαγωγή του λένε ‘…γυναίκες τροφοδότες,/ μπάμπουσκες παραφουσκωμένες έμβρυα,/ μέλλοντες χρόνους και λαβωμένες επιστροφές,/ με αίμα ζωογόνο και αλύπητους ιδρώτες από τις ωδίνες…’. Μια γυναίκα μπορεί ευκολότερα να κατανοήσει τα γραφόμενα, καθώς όλες μας, ανεξαρτήτως φυλής, χρώματος και τα λοιπά, έχουμε, λίγο ως πολύ, κοινές σωματικές εμπειρίες και ψυχικές ομοιότητες».
Το «Παιχνίδι με τον σπάγκο» είναι ένα σύνθετο βιβλίο. Ποίηση, πεζό, διάλογος ως θεατρικός λόγος. Γιατί καταλήξατε σε αυτή την τριπλή χρήση του λόγου;
«Δεν ήταν προσχεδιασμένος ο λόγος. Έτσι ερχόταν η γραφή του στην άκρη της πένας ή στο πληκτρολόγιο, αυτόματα. Άλλοτε με μέτρο και ρυθμό, και άλλοτε χωρίς. Αυτά ως προς τον ποιητικό και τον πεζό λόγο που, και αυτός ο τελευταίος ωστόσο, δεν ξεφεύγει από μία διάχυτη ποιητικότητα. Ως προς τον θεατρικό λόγο μπορεί θεματολογικά να συμπίπτει, αλλά είναι ένα δεύτερο ξεχωριστό κεφάλαιο του βιβλίου, είναι τρία όνειρα συνεχόμενα, όπου και πάλι η μάνα παίζει καθοριστικό ρόλο στη συνείδηση της κόρης. Εξ αιτίας αυτής της σύμπτωσης και του κοινού θέματος, μαζί με τον εκδότη Βασίλη Ζηλάκο, αποφασίσαμε να ενσωματώσουμε τον θεατρικό διάλογο ‘Η μάνα σου’ στην ίδια έκδοση».
Αυτή η χρήση του λόγου μπορεί να δυσκολέψει τους αναγνώστες;
«Όχι, επειδή όλα αποτελούν μια συνέχεια της ίδιας ιστορίας. Είχα και την εμπειρία του ανεβάσματος αποσπασμάτων του στο φεστιβάλ ‘Αναλόγιο 2016’, στο Θέατρο Τέχνης-Κάρολος Κουν, όπου επελέγη με τίτλο ‘Όνειρα με τη μαμά’. Οι θεατές το παρακολούθησαν χωρίς καμία δυσκολία».
